การเปลี่ยนแปลงความเป็นอยู่ของสังคมจากอดีตถึงปัจจุบันและอนาคต นั้นสัมพันธ์กับวิวัฒนาการของความก้าวหน้าของเทคโนโลยีอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ทุกวันนี้เราอยู่ในสังคมยุคฐานข้อมูลโดยการรับข้อมูลข่าวสารมีความรวดเร็วไม่จำกัดเวลาและสถานที่ ด้วยความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology, ICT) ซึ่งทำให้วงการธุรกิจพิมพ์ทั่วโลกสั่นสะเทือนไม่น้อย สังคมฐานข้อมูลที่ว่านี้ อาจเรียกสั้น ๆ ว่า สังคม 4.0 แล้วสังคมยุคอื่น ๆ คืออะไร?
สังคมยุค 1.0 เป็นสังคมอยู่กันเป็นครอบครัว ทำนาปลูกผักทานเอง อยากได้เนื้อก็ออกไปล่าสัตว์ ไปสู่สังคมเมืองยุค 2.0 ทำเกษตรกรรมเพื่อการบริโภคและค้าขาย ต่อมาโลกเกิดปฏิวัติอุตสาหกรรมและนวัตกรรมต่าง ๆ เปลี่ยนสังคมไปสู่ยุค 3.0 และ 4.0 ตามลำดับ สำหรับการก้าวไปสู่สังคมยุค 5.0 นั้น คงจะเกิดขึ้นอย่างแน่นอนในไม่ช้า เพราะมีเทคโนโลยีต่าง ๆ รองรับอยู่แล้ว ได้แก่ นาโนเทคโนโลยี เทคโนโลยีการพิมพ์แบบพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ (Printed electronics) เทคโนโลยีเซ็นเซอร์ (Sensor technology) เทคโนโลยีอุปกรณ์นาโนชีวภาพ (Nanobiodevice technology) Internet of Thing (IoT) เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) และเทคโนโลยี Big Data เป็นต้น
สังคมยุค 5.0 เป็นสังคมที่ผู้คนสามารถเชื่อมโยงสื่อสารกับเครือข่ายต่าง ๆ ที่แยกกันได้ไม่จำกัด ผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ หรือไซเบอร์สเปซ (Cyberspace) มีความสามารถในการยืนยันตัวตน สามารถตรวจสอบและนำพาไปยังโลกจริงได้ ตัวอย่างเช่น อุปกรณ์เซ็นเซอร์จับอัตราการเต้นของหัวใจ และเซ็นเซอร์ตรวจจับความชื้นของผิวหนัง (รูปที่ 1) ที่สามารถส่งสัญญานกลับไปให้หมอหรือเจ้าตัวทราบได้ผ่านโทรศัพท์มือถือ (Smart phone) ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดก็ตาม ถังบรรจุน้ำแข็งมีเซ็นเซอร์ตรวจจับอุณหภูมิติดที่ถัง (รูปที่ 2 ) เมื่อต้องการทราบสามารถใช้โทรศัพท์มือถือหรือแท็บเล็ตเข้าไปแตะที่ตำแหน่งเซ็นเซอร์ได้ หรือกล่าวโดยรวมว่าอุปกรณ์ใช้งานแทบทุกชนิดนอกจากจะมีหน่วยคอมพิวเตอร์ติดอยู่แล้ว ยังมีเซ็นเซอร์เป็นตัวตรวจจับและส่งข้อมูลไปยังผู้รับได้ ทำให้สังคมในยุคนี้พฤติกรรมผู้บริโภคจะสามารถควบคุมและเข้าถึงข้อมูลของสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบ ๆ ตัวได้ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดก็ตาม ซึ่งเราจะเริ่มเห็นแนวคิดนี้บ้างแล้วจากงานวิจัยต่าง ๆ ในภาครัฐและเอกชน ในชื่อ Smart office, Smart farm, Smart room เป็นต้น
สิ่งพิมพ์จะได้รับผลกระทบอีกระลอกหนึ่ง เกือบจะทุกประเภทของตลาดงานพิมพ์ ไม่มีการยกเว้น แต่สังคมของคนในโลกหรือในประเทศเดียวกัน ยังคงมีความแตกต่างกัน จึงส่งผลกระทบของสื่อสิ่งพิมพ์ไม่เท่ากัน
การปรับตัวของเทคโนโลยีการพิมพ์
มีหลายเทคโนโลยีที่ต้องการเทคโนโลยีการพิมพ์เข้าไปช่วยในการกระบวนการผลิตเช่น การ พิมพ์แบบพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ การผลิตเซ็นเซอร์ ทั้งนี้หมึกพิมพ์จะประกอบด้วยโลหะ เซรามิกส์ สารเคมีหรือพอลิเมอร์ในรูปแบบนาโน เช่น Carbon nano tube, Iron Boron Nitrile, Graphene, Silver, Copper, SiO2, TiO2 และ Indium Zinc Oxide เป็นต้น
ระบบพิมพ์ที่มีความเป็นไปได้ในการช่วยผลิตอุปกรณ์นำไฟฟ้าหรือเซ็นเซอร์ได้แก่ อิงก์เจ็ต สกรีน เฟล็กโซกราฟี และกราวัวร์ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสมบัติการไหลและความหนืดของหมึก อย่างไรก็ตามผู้ประกอบธุรกิจพิมพ์เองต้องเรียนรู้วิธีการอื่นด้วยในกรณีที่เทคนิคการพิมพ์มีข้อจำกัดไม่สามารถพิมพ์ให้ความละเอียดสูงได้ เช่น วิธี imprint lithography และ vacuum deposition วิธีแรกจะมีการทำแบบแม่พิมพ์ (mold) เพื่อนำไปใช้กดลงบนผิวสารเคลือบเช่น สารนำไฟฟ้า ที่ต้องการให้เกิดลวดลายบนผิววัสดุนั้น ๆ ขณะที่วิธีหลังจะใช้หลักการให้ความร้อนกับโลหะหรือสารประกอบเคมีนำไฟฟ้าอื่น ๆ ในสุญญากาศ เกิดไอระเหิดไปเกาะที่ผิวของฐานได้ thin film เกิดขึ้น